Boşanma Süreci Çocuğa Nasıl Anlatılmalı?
Çiftler çocuk yapmak için evlenmedikleri gibi, çocukları olduğu için de mutsuz ve sağlıksız bir evliliği sürdürmeleri doğru değildir. Boşanma hem eşler arasında hem de çocuklar açısından oldukça sancılı bir süreçtir. Bu sürecin çocukta olası bir travmaya ve davranış bozukluğuna yol açmaması için dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu süreçte çocuk psikolojisi boşanma öncesi, sırası ve sonrasında yaşanan durumlara ve anne baba tutumlarına göre değişkenlik gösterir. Anne ve baba bu süreci iyi yönetemediğinde çocukta ciddi hasarlara yol açabilirler. Boşanma sürecinde çocukta duygu, düşünce ve davranış farklılıkları görülebilmektedir. Eğer bu süreç, çocuğa uygun bir şekilde ve zamanında anlatılırsa ayrılık sonrasında ebeveynler çocuğa karşı tutum ve davranışlarını düzenler, yeteri kadar zaman ayırırlarsa boşanmanın çocuk psikolojisi üzerinde ki olumsuz etkileri ile baş etmek kolaylaşacaktır.
Çocuklara Boşanmayı Açıklarken Neler Söylenmelidir ve Neler Söylenmemelidir?
İlk olarak çiftler bu konuda kendi aralarında net ve emin olmalıdırlar. Çocuğa açıklama yapmadan eşlerden biri evi terk etmemelidir.
Anne ve baba boşanma açıklamasını daha önceden ortak bir şekilde plan yaparak çocuğun anlayacağı yaş grubuna göre en sade şekilde yüz yüze anlatmalıdır. Anne ve baba bu durumu beraber açıklamalı ve ortamda çekirdek aile dışı aile bireyleri (anneanne, babaanne gibi) bulunmamalıdır. Açıklama yapıldığında çocuk üzülecek ve kaygılanacaktır dolayısıyla ağlayabilir bu normaldir, çocuk çok ağladığı için boşanma kararını ertelemek veya iptal etmek doğru değildir.
Çocuk ayrılığın sebeplerini bilmek ister. Boşanma sebebini dürüst ve net bir şekilde çok mahreme girmeden yaşına uygun bir ifade ile açıklamak önemlidir. Kafa karışıklığına sebep olabilecek cümle kalabalıklarından uzak durulmalıdır. ‘Biz artık birlikte aynı ev içerisinde mutlu olamıyoruz.’
Çocuğa ayrılıkta hiçbir payının olmadığı açık bir şekilde söylenmelidir. Özellikle okul öncesi çocuklar ben merkezlidir ve boşanmanın kendilerinden kaynaklı olabileceğini düşünebilirler.
Anne ve baba olarak boşanıyor olmanızın çocuğu etkilemeyeceğini net bir şekilde ifade etmelisiniz. Çocuğun kendi hayatında bir değişiklik olmayacağı, anne ve babasını istediği zaman görebileceği söylenmelidir. Çocuk, ebeveynleri boşansa dahi anne ve baba rollerinin değişmeyeceğini bilmelidir. Çocuğa verdiğiniz değerin, güvenin ve sevginin değişmeyeceğini söylemelisiniz.
Çocuğun gelecek ile ilgili hayatında değişecek ve değişmeyecek şeyler net bir şekilde anlatılmalıdır. Kalacağı temel evinin hangi ebeveyni ile olacağı, belirli günler yaşayacağı diğer ebeveyninin evi, annesi ile olacağı zaman dilimleri, babası ile olacağı zaman dilimleri, şehir ve ya okul değişikliği olacaksa hepsi öncesinde çocuğa söylenmelidir.
Çiftler birbirlerini suçlamamalıdırlar ve birbirine karşı saygılı olmalıdırlar. ‘Annen istemediği için boşanıyoruz.’ ‘Baban artık bizi istemiyor.’.
Boşanma Sürecinde Çocukta Görülebilecek Olası Tepkiler:
Boşanma çocuk için güvensizlik, öfke ve suçluluk gibi duygulara neden olabilir. Boşanma sonrası yeni bir düzene adaptasyon süreci ve geleceğin belirsizliği kaygı, üzüntü ve strese yol açabilir. 3-5 yaş arasında ki çocuklarda parmak emme, alt ıslatma ve kucakta olmak isteme görülebilir. Aynı zamanda konuşmada gerileme, sessizleşme ve bebeksi konuşmalara rastlanabilir. Yaşadığı korku ve kaygıdan dolayı çocuk bu dönemde ağlama krizleri, saldırganlık, oyuncaklarına zarar verme davranışı gösterebilir. Bu dönemde ceza vermek çocuğun duygularını bastırmasına neden olacaktır. Bu davranışlar görmezden gelinebilir birkaç hafta içersinde normale dönecektir. 6-11 yaş arasında ki çocuklarda karın ağrısı, iştah kaybı ve uyku düzeninde bozulmalar görülebilir. İlgi ve şefkat verilmezse içe kapanma görülebilir.
Boşanma, Çocuğu Hangi Yaşta Nasıl Etkiler?
Hangi yaşta olursa olsun anne ve babasının ayrılıyor olması çocuk için travmatik bir deneyimdir. Boşanma süreci her çocuk için aynı geçmez, çocuklar bu durumdan farklı derecede etkilenebilirler. Bu sürecin anne ve baba tarafından sağlıklı ilerletiliyor olması çocukta oluşabilecek travma etkisinden kurtulmasını sağlayacaktır.
0-3 yaş arasında ki çocuklar, diğer yaş gruplarına göre boşanmanın ne olduğunu en az idrak eden yaş grubu olmasına rağmen çocuk evden bir ebeveynin eksildiğini fark ederken evde bulunan ebeveynin de gerginliğini hissedebilir. Uyku ve yemek düzenlerinde bozulmalar, daha çok ağlama, ısırma, alt kaçırma, parmak emme gibi davranışlar gözlemlenebilir.
3-6 yaş arasında ki çocuklar, yoğun öfke suçluluk hissi yaşayabilirler. Beraber yaşadıkları ebeveyne ve arkadaşlarına karşı hırçın ve öfkeli olabilirler. Korku geliştirebilirler.
6-11 yaş arasında ki çocuklar, okula gitmek istemeyebilirler ve akademik başarıları düşebilir. Arkadaşlarını görmezden gelebilirler.
11 yaşın üstü ergen grubunda ise boşanma süreci ergenlik dönemi ile birleştiğinde daha zor atlatılabilir. Aile içi taraf tutma yaşanabilir. Ders çalışmada düşüş ve ya tam tersi sadece ders çalışmaya odak görülebilir. Yanlış arkadaş seçimleri ve hatalı tercihler (alkol, sigara) yapılabilir. Kimlik arayışı ve depresif belirtiler gözükebilir.
Ne Zaman Psikolojik Desteğe Başvurmalısınız?
Boşanma çiftler ve çocuk için zorlayıcı bir süreçtir. Anne ve baba boşanma sürecini çocuğa anlatma konusunda kendilerini yeterli hissetmiyorlarsa profesyonel bir destek almalarında fayda olacaktır. Ayrıca bu süreçte henüz sıkıntılar meydana gelmeden çocuğun kendisini güvende hissedebileceği ve ifade edebileceği bir psikolojik destek alınabilir. Siz ve ya çocuğunuz fazla stres ve kaygı yaşıyorsanız, çocuğunuzun akademik başarısında sizin de iş hayatınızda performans kayıpları yaşanıyorsa uzman desteği almak size yardımcı olacaktır.
