Çocuğunuzu tanıyor musunuz ? Gelişimde Kritik Dönemler Var!
İnsan yaşamı boyunca sürekli bir gelişim ve değişim içindedir. Gelişim konusunda çocukların hangi dönemde neler yapacaklarını ve nasıl davranacaklarını bilmek anne-babaların hazırlıklı olmalarını çocuğa uygun desteği vermelerini sağlar.
3-6 yaş gelişimi kendi içerisinde birçok farklılık göstermektedir. Bu yaş dönemi yıllara göre ele alınacak olursa;
2,5 yaş dönemi, gelişimin kritik dönemlerinden biri olarak kabul edilir. Bu zorlu dönemde çocuk dengesiz, olumsuz, kararsız ve isyankardır. Büyüklerin sözünü dinlemez, hatta tersini yapar.İstekleri kısıtlandığında öfkelenir, çevresinden yardım istemez,kendi başına başarmayı amaçlar.Bu dönem her çocukta görülebilen doğal bir geçiş evresidir. Anne-babanın kuracağı iletişim tarzı, çocuğun gelecekteki davranışlarını etkiler. Bu olumsuzluk evresinde çocuk, başkalarıyla paylaşma konusunda zorlanır ve rekabet duygusu yaşar. Hem bağımsız olmaya hem de yetişkin onayına ihtiyaç duyar. Çocuğun hırçınlaştığı, olumsuzlaştığı ve öfke nöbeti geçirdiği dönemde sakin ve sabırlı olmak, göz kontağı kurarak, konuşmak uygun olacaktır. Bu dönemde çocuğun çabalarının desteklenmesi ve başarılarının övülmesi önemlidir.
3 yaşındaki çocuk, artık çevresinde kendisinden bağımsız bir dünyanın varlığını ve kendisinin o dünya içinde bir birey olduğunu kabul eder.3yaşını dolduran çocuklar hem fiziksel hem de zihinsel özellikleri bakımından oldukça gelişmiş durumdadır. Çocuğun hareket koordinasyonu artmış, el becerileri oldukça gelişmiştir. Kalem kullanmaya, çizgiler çizmeye başlar. Dış dünyaya ilişkin sorular sorar ve meraklıdır. Sosyal anlamda çok gelişmiştir. Bu dönemde yetişkinlerden çok yaşıtlarıyla bir arada olmak ister. Benmerkezcilik daha azalmış olduğu için grup oyunlarında daha az sorunlar yaşar. Arkadaşlarıyla birlikte olmak için zaman zaman onların isteklerine de cevap vermesi gerektiğini öğrenir. Bu sebeplerden dolayı çocuğun yaşıtlarıyla bir arada olabilecekleri ortamlar oluşturmak faydalı olacaktır. Bu dil gelişimini de destekler.Özellikle bu dönemde çocuk, çevresindeki yetişkinlerin sorun çözme biçimlerini taklit eder. Yani bir problem çıktığından anne-babası agresif davranıyorsa, çocuk da benzer durumlarda agresif davranmayı öğrenir. Çocukların zaman içinde bağımsızlıklarını öğrenebilmeleri için kendi kendilerine yetmelerine ortam hazırlamak gereklidir.Bunun için ona, giymek istediği kıyafeti kendisinin seçmesi gibi fırsatlar sunulabilir.Böylece kararlarına saygı duyulduğunu hissetmesi karar verme becerisini de arttıracaktır. Düzen alışkanlığının kazandırılması için ‘’Oyuncakların dağılmış, istersen birlikte toplayalım.’’ diyerek teşvik edilmeli ve ardından başarısı fark edilmelidir.
4 yaş çocuğu, isteklerinin anında yerine getirilmemesini anlayışla karşılamayı öğrenmeye başlar. O, artık kendi dışındaki dünyanın kuralları olduğunu, başkalarının hak ve istekleri olduğunu görür, beklemeyi öğrenir. Sorgu çağı, 4yaşında en yüksek düzeye ulaşır.
Çocuğun sorgu çağını yaşadığının bilincinde olarak tüm sorularını sabırla yanıtlamak gerekir. Zihinsel gelişimi için çocukların sorularına uygun ve doğru yanıtlar bulması, öğrenme isteğinin kırılmaması açısından önem taşır. Çocuklar bu dönemde çok hareketlenirler ve tehlikelere maruz kalma olasılıkları artar. Kazaların en fazla rastlandığı yaş, 4 yaş civarıdır. Bu nedenle anne-babaların çok dikkatli olmaları gerekir. Burada çocuğu hem korumak hem de birçok şeyi denemesine fırsat vermek oldukça zor bir ayardır. Genellikle çocuğun güvenliği ön planda tutulmalıdır. Ancak, bunu yaparken çocuğun yaşan deneyimiyle öğreneceği şeylerin de zihinsel,fiziksel,duygusal gelişim açısından önemi olduğu unutulmamalıdır.
5 yaş çocuğu, daha bilgili ve olgun görünümdedir. Çevresine karşı dostça bir yaklaşım içerisindedir. En belirgin özellikleri arasında , yeterli ve dengeli oluşu gelmektedir.4yaş çocuğu, yarım bırakılan bir şeye karşı duyarsızken 5 yaş çocuğu başladığını bitirmeyi sever. Artık, daha çok karar verir. Koşar, hoplar,zıplar; dolayısıyla büyük kas hakimiyeti gelişmiştir.Yazı yazmak, makasla kağıt kesmek gibi küçük kas becerileri gerektiren işleri yapmaya başlar. 5yaşına gelen çocuklar artık, yetişkine çok daha az ihtiyaç duyar hale gelmiştir. Düzenli cümleleri ile insanlarla olan kişisel ve sosyal ilişkileri artmıştır. Anne-babanın bu dönemde çocukların sorularına sabırla cevap verip, olayları sebep sonuç ilişkisi içinde anlatması, çocuğun sözcük bilgisinin artması, merak duygusunun tatmini, neden-sonuç ilişkisi kurabilme yeteneğinin gelişmesine katkı sağlar. Ayrıca; anne –baba çocuğun gelişimini destekleyebilmek amacıyla ona, yaşına uygun sorumluluklar vermelidir. Bu, çocuğun kendine güvenmesi, değerli ve önemli hissetmesi açısından çok önem taşır. Bu yaş korkuların sıkça görüldüğü bir yaştır. Bu korkularını tanımlamakta güçlükler yaşar. Bu durumda çocuğu dinlemek, korkusunun nedenini anlamaya çalışmak sakinleştirmek gerekir.
Çocuğun ilk 6 yılı, bireyin gelişiminin temel taşlarını oluşturması, temel bilgi ve becerilerin bu erken gelişim yıllarında kazanılması nedeniyle büyük önem taşır.0-6 yaş arası çocuk gelişiminin hızla yönlendiği kritik yıllardır. Bu erken gelişim yıllarında temeli atılan fiziksel-motor gelişimi, sosyal-duygusal gelişimi ve bilişsel gelişim ileri yaşlarda yön değiştirmekten çok aynı yönde gelişme gösterecektir. Araştırmalar, çocukluk yaşlarında kazanılan davranışların yetişkinlikte, bireyin kişilik yapısını, tavır, alışkanlık, inanç ve değer yargılarını büyük ölçüde biçimlendirdiğini ortaya koyar. Çocuk 0-6 yaş döneminde; sevgiyi, özgüveni, yeteneklerini paylaşmayı, cesaretli olmayı, insanlarla sağlıklı iletişim kurmayı öğrenir.
