DEHB Olan Çocuklar İçin Ailelere Öneriler

Aile içinde Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı almış bir çocuğun bulunması hem ailenin hem de çocuğun yaşamını zorlaştırabilir. Önemli olan çocuğun nasıl korunacağı, performansını nasıl geliştireceği ve bu sorunla nasıl baş edileceğidir. 

Öncelikle bunun bir sorun olduğunu kabullenmeniz ve inanmanız gereklidir. DEHB olması sizin kusurunuz veya sizin suçunuz değildir ama dikkat eksikliği ve hiperaktivitebozukluğunun daha olumlu bir şekilde gelişmesini sizin davranışlarınız belirleyecektir. 

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu çocuğun kendi sorunları dışında aile içinde de sorunlar yaratır. Sürekli bir şeyleri düzenlemeye çalışmak, organizasyon sağlamak ailede yorgunluk,bitkinlik ve umutsuzluk yaratır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu 3 tane ayrı problem oluştur. Bunlardan biri dikkat eksikliğinin getirdiği problemlerdir. Diğeri aşırı hareketliliğin getirdiği problemler, üçüncüsü de dürtüselliğin getirdiği problemlerdir. Hepsi için ayrı şeyler yapılabilir ama temel olarak her çocukta olduğu gibi DEHB olan çocuklarda olumlu davranışları pekiştirmek için bir ödül tablosu yapmak ve olumlu davranışlar için yıldız vererek daha sonra bunu ödüle çevirmek uygun bir davranış stili geliştirmeye yardımcı olur. 

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı almak çocuğunuzun hayatına bazı zorluklar getirebilir.bu zoruluklarıgörmezden gelmeyin ama onu aşırı koruyup kollamayın. Bunun yerine gerçekçi beklentiler oluşturun. Bazen çocuğunuz yaşından küçük davranışlarda bulunabilir. Unutmayın ki dikkat eksikliği bir başarı değil, bir performans sorunudur. Çocuğunuz diğer çocukların yaptığı diğer her şeyi yapabilir ama daha fazla yönlendirmeye ve pekiştirmeye ihtiyaç duyarlar. 

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu bulunan çocukla disiplini sağlamak önemli bir konudur. Ancak disiplini sağlamak için sürekli ceza verirseniz, sürekli çocuğu eleştirirseniz. Bir süre çocuk bu ceza ve eleştirilere bağışıklık kazanıcak, sonuçtada davranışlarını değiştirmeyecektir. Olumsuz bir davraşının yerine ona olumlu davranışı öğretmek ve onu o olumlu davranışı gerçekleştirmek için teşvik etmek gereklidir. 

DEHB çocuğunuzdan bir şey isterken ya da bir yönerge verirken olumsuz yönergeler yerine olumlu yönergeleri tercih edin. Örneğin “sofrayı kur” demek yerine, sofrayı kurarken bana yardım eder misin?, çatal kaşıkları götürür müsün? demek her zaman daha etkilidir. Yine ona söyleyeceğiniz yönergeleri bölerek yaptığınızda yani uzun cümleler kurmayıp, iki üç tane yönergeyi peş peşe sıralamadığınızda kaygısı daha azalacak ve sizin yönergelerinizi uyumu da artacaktır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nedeniyle oluşan yönergelere uymamak yerine. İsteyerek ve bilerek yönergelere uymama arasındaki farkı iyi değerlendirmek gerekir. Örneğin çocuğunuza televizyonu kapatıp yatmasını söylediğinizde televizyonu kapatmamak için huysuzluk yapıyor, yatağa gitmemek için bahaneler üretiyor ve bu süreci uzatıyorsa o zaman sizin yönergerinize uymamak istemesi olabilir. Fakat çocuğunuz siz “televizyonu kapat ve yatağa git” dediğinizde televizyonu kapatıp ve yatağa gitmek yerine oyuncaklarıyla oynuyorsa bu DEHB’ye bağlı bir davranış olabilir. O zaman yapmanız gereken davranışlar farklıdır. Yönergeye bilerek ve isteyerek uymadığında net olarak isteğinizi belirtmeniz ve bunu kesin olarak söylemeniz gerekir ama Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nedeniyle yönergeyi takip edemediyse yani televizyonu kapatıp yine başka bir şeyle uğraşmaya başladıysa o zaman çocuğunuzun ikinci bir yönergeye ve daha net bir şekilde verilmiş bir yönergeye ihtiyacı var demektir. 

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu çocuğunuza zaman zaman yaşıtlarından daha geride olduğu izlenimini verebilir. Bu da onun kendine güveninde, benlik saygısında kayba yol açar. Sürekli olarak yapamadığının söylenmesi,  kendisinin de arkadaşları bazı şeyleri yaparken başaramadığını fark etmesi ek problemler yaratır. Bu nedenle sadece eleştirmek değil, çocuğun iyi yapabildiği, olumlu yapabildiği şeyleri ona anlatmak ve onu bu konuda övmek gerekir. Ama bu konuda gerçekçi olmak önemlidir. Gerçekçi olmayan övgüler bazı şeylerden iyice geri kalmasına sebep olabilir. Her çocuğun başarabildiği bazı şeyler vardır. Onları lütfen dikkatle izleyin ve başarılarını başarısızlıklarından daha ön plana geçirmeye çalısın. 

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu planlama ve zamanlama da zorlukları vardır. Bu nedenle günlük aktivitelerini mümkün olduğunca planlı ve sınırlı hale getirmeye çalışın. Bunun için istenen davranışlar listesi hazırlayabilirsiniz. Örneğin; sabah 7’de kalkmış olmak, akşam yemeğine kadar ödevleri bitirmiş olmak, tam 8’de  servis için hazır olmak gibi. Bu listeyi planlayabilir ve listeye uyumlarda bir yıldız vererek bir tabloda ödül kazanmasını sağlayabilirsiniz.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların önemli problemlerinden bir tanesi de aşırı hareketliliktir. Bu nedenle çocuklara güvenli, o hareketlilik ihtiyaçlarını giderebilecekleri alanlar sağlayın. Oyun zamanı ayırmak ve bu oyun zamanını mümkün olduğunca özgür geçirebileceği bir süreç içinde geçiriyor olmak. Bahçeniz varsa bahçeye çıkmasını sağlamak ya da evin içinde hareket ve enerji özgürlüğü sağlayabileceği bir ortam sağlamak hem enerjisini atmasına yarar sağlayacak hem de daha sonraki sizin vereceğiniz komutlara uyumunu da kolaylaştıracaktır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarla aileleri arasında en büyük sorunlardan bir tanesi ödev konusudur. Çocuğun ödevleri eksik getirmesi, okulda unutması ve en önemlisi de o ödeve başlama konusunda isteksiz olması. Zamanlama ve planlama sorunu nedeniyle öncelikle ödev zamanını kesin olarak belirlemek gerekir yani çocuk okuldan döndükten sonra belli bir dinlenme süresi verip sonrasında belli bir saat belirleyip o saat diliminde sadece ödev zamanı olarak ayırmak uygundur. Fakat unutmayın ki Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan bir çocuğun 1 saat masa başında oturup ödev yapması zordur. Sürekli kalkmak isteyecek, kalkmak için çeşitli bahaneler bulacaktır. Bu yüzden bir erişkinin o ödev zamanın uygun süreçlere bölmesi örneğin 20 dakikada bir mola vermesi ve bu mola sürecinde çocuğun başka bir aktiviteyle ilgilenmesini sağlaması tekrar döndüğünde ödevini düzgün yapabilmesine olanak sağlar. Ancak bu molalarda uzun süreli şeyler özellikle de dikkati çok dağıtacak şeyler yapılmamalıdır, teknolojik aletlerle ilgilenmek ve televizyon izlemek gibi. onun yerine birlikte biraz sohbet etmek, su içmek, tuvalete gitmek gibi ihtiyaçları gidermek ve hareket ettikten sonra yeniden okuldaki tenefüs bitimi gibi derse oturmak çocuğun performansını arttırır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuğunuzun okul içindeki durumu önemlidir. Bu nedenle okul aktivitelerini izlemek gerekir. Okuldan çocuk için gelecek şikayetleri duymazdan gelmek ,çocuğu devamlı savunmak olumsuz bir davranış olacağı gibi, çocuğunuzla ilgili her türlü  problemleri yok saymak ve görmezden gelmek aynı oranda problemlidir. Bu nedenle okul ile işbirliği yapmak çocuğunuzun ayrıca yasal haklarını da savunmak ona sağlanması gereken özelliklerin olması için gayret göstermek ve işbirliği içinde çocuğun performansını arttırmak hem çocuğunuz hem aileniz hem de aile için yararlı olacaktır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ömür boyu süren, tedavi edilebilen ve iyi düzenleme yapıldığında sorunsuz geçirilebilen bir gelişimsel bozukluktur. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ne kadar erken ele alınırsa o kadar kolay tedavi edilebileceğini ve çocuğun hayatındaki olumsuzlukların o kadar erken engellenebileceğini unutmadan, aile davranışlarının Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu oluşturmayacağını ama daha kötüye ya da daha iyiye gitmesinde ailenin rolü olduğunu da unutmamalıyız.