Ekim Ayı Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu için Farkındalık Ayı

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB), Dikkat azlığı, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik ile karakterize nörogelişimsel bir bozukluktur. Çocukluktan itibaren başlar ve ergenlik erişkinlikte devam eden bir süreçtir. Tedavi ile oldukça ile yarar gören hastalıklardan birisidir.

DEHB bozukluğu çocukluk döneminde en sık görülen bozukluklardan biridir. Çocukluk ve ergenlik döneminde bitmeyen erişkinlik döneminde de sürebilen bir süreç olduğundan önemsenen ve çocuğun ya da erişkinin yalnızca okul hayatını, iş hayatını değil, ev hayatını, arkadaş ilişkilerini sosyal ilişkilerini etkileyen önemli bir sorundur.

Çocuklarda görülme oranları %8 ile %12 arasındayken, erişkinlerde bu oran %5’lere düşmektedir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun cinsiyete göre dağılımı da farklılık göstermektedir. Yaklaşık 4 erkek çocuğuna karşılık 1 kız çocuğunda görülür. Erişkin dönemde bu oran genellikle azalır veya eşitlenir.

Zihinsel faaliyetlerine baktığımız zaman Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun zeka gelişimiyle direkt bir alakası yoktur.  Hatta çok zeki çocuklarda da görülmektedir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun oluş nedenlerine baktığımız zaman bu konuda yapılan çalışmalardan elde ettiğimiz bazı bulgular olmasına karşın dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun hamilelik süresince olan bazı nedenlerden dolayı oluştuğunu biliyoruz. Bunlardan en plana çıkanlar annenin gebelik sırasında alkol, ilaç ya da sigara kullanması. Yine annenin hamilelik sırasında stresli olması, anne yaşının çok genç olması, annenin hamilelik sırasında  yüksek tansiyon gibi belirli hastalıkları geçirmesi dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna neden olabilir. Bunun yanında, genetik önemli bir yer tutmaktadır. Genellikle bu tanıyı alan çocukların ailelerinde 1. Ve 2. Derece akrabalarında dikkat eksikliği görülme oranları diğerlerine oranda daha fazladır.

Bazı nörolojik bozukluklar, beyinde salgılanan bazı maddelerin salgılanımlarındaki  dengesizlikler dikkat eksikliğinin bozuklukluğuna sebep olmaktadır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunu karakterize eden temel bulgular dikkat azlığı, aşırı hareketlilik ve dürtü kontrol bozukluğu olmakla birlikte başka etkenler de vardır. Hemen hemen bütün dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda görülen bu bulgular yaşlara göre bazı farklılıklar göstermekle birlikte temel olan bazı bulgular her yaşta görülebilmektedir. Genellikle aileler ve öğretmenler “sesleniyorum sanki beni duymuyo”, “hiçbir işi bitirmiyo”, “bir işe başlamakta çok zorlanıyor” gibi yakınmalarda bulunurlar.  Bu çocuklar bir işe başlamakta, o işi sürdürmekte ve tamamlamakta sorun yaşarlar. Dikkat azlığı okul öncesi dönemde fark edilebilir. Bir faaliyeti uzun süre sürdürememe, çabuk sıkılma, bir şeyi istedikten hemen sonra başka bir şeyi isteme gibi belirtilerle fark edilebilir. Okul döneminde ise ödeve başlamakta zorluk, dersi dinlemekte zorluk, bir oyunu sürdürmekte, organize etmekte zorluk çekerler. Dikkat eksikliği nedeniyle çok sık hata yapma, satır atlama, bazı şeyleri unutma ve görmeme gibi bulgular her yaş döneminde ortaya çıkan önemli bulgular arasındadır.

Dikkat azlığı nedeniyle ödeve başlayamayan ya da sürdüremeyen çocuk,  bir şekilde oturtulsa bile sürekli olarak kıpırdama, silgisini kalemini düşürme gibi kendisini oyalayacak ve etraftan koparacak uğraşlar bulur.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğundaki bu hareketlilik çocukların konuşmalarına da yansır. Çok hızlı konuşabilirler ya da başkalarının konuşmalarını bitirmesini bekleyemeden sözlerini kesip hemen lafa girebilirler çok hızlı konuştukları için söyledikleri anlaşılamayabilir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuyla birlikte görülen sorunlardan biri de uyku bozukluklarıdır. Uyku saatlerinin gecikmeleri, bebeklikten itibaren az uyuyan çocuklar oldukları, geç yatıp az uykuyla dinç kalkabildikleri gözlenebilir.

Zamanlama da Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda dikkat çekicidir. Zamanlamayı, başlama ve bitirme süreçlerinde zamanı ayarlayamama sorunu da gözlenebilir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun belli aşamalarla tedavi edilir. Tanı konulması bu aşamalardan biridir. Dünya’da ve Türkiye'deki tüm resmi çocuk psikiyatrisi klinikleri DEHB'nin genetik nedenli, nörobiyolojik bir hastalık olduğunu ve DEHB tedavisinde en önemli seçeneklerden birisinin ilaç tedavisi olduğu konusunda görüş birliği içerisindedirler. İlaç kullanılsa bile ilaç kendi başına çözüm değildir. Bu tedaviyle birlikte mutlaka eklenmesi gereken durumla ailenin çocuğun psikoeğitim alması, bu eğitimin yapılmasıyla neler olabileceği ve o olabilecek şeylerin nasıl çözümler bulacağına ilişkin bazı davranışçı terapi yöntemleri öğretilebilir. Örneğin zamanlama sorunu nasıl halledilecek? Dersler  nasıl bölünerek yapılabilir? Ya da sınıfın içinde dikkat dağıldığı zaman neler yapılması gerekir gibi konularda çalışılması mühimdir.