Obsesif Kompulsif Bozukluk (Takıntı) Nedir?
Obsesif kompulsif bozukluğa sahip olan kişilerin zihinlerinde devamlı olarak tekrar eden düşünceler yer almaktadır. Bu düşünceler kişinin kontrolü dışında ve davetsizdir. Takıntılı düşüncelere sahip olan kişi obsesif olarak bilinir ancak toplum dilinde bu kişiler “takıntılı” adıyla anılmaktadır. Tekrar eden bu düşünceler kişinin zihnini devamlı olarak meşgul ettiğinden bir zaman sonra kişiyi rahatlatmak için çeşitli davranış ve ritüellere dönüşür. Bu durum döngü halini almaktadır. Takıntıların pek çok tipi vardır ve farklı çeşitlerde görülmektedir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Tipi Olarak: Temizlik Takıntısı
Obsesif kompulsif bozukluğun en yaygın olarak görülen tiplerinden bir tanesi temizlik takıntısıdır. Temizlik takıntısına sahip olan kişiler, kendi ellerinde olmadan kirleneceklerinden ve temizlenemeyeceklerinden dolayı kaygı ve endişe duyarlar. Kaygı ve endişe duyguları kişilerin aynı davranışı tekrarlamalarına sebep olur. Böylece kişiler kendilerini ve çevrelerini sürekli olarak temizlemek ile meşgul olurlar.
Temizlik Takıntısı Nasıl Başlar?
Temizlik takıntısı ilk olarak kişiyi rahatsız eden düşünceler ile başlamaktadır. Öncelikle, kişiler kendilerinin, eşyalarının, etrafının pis olduğuna dair bir inanç geliştirirler. Örneğin, “kıyafetlerim çok kirli, her yer mikrop dolu” gibi benzer düşünceler ile başlayıp ardından kişileri rahatlatacak davranışlara dönüşürler. Bu davranışlar, sürekli ellerini yıkama, banyoda saatlerce kalma, sosyal çevre ile yakın temas kuramama, kıyafetlerini sık sık yıkama ve pek çok farklı şekillerde görülebilmektedir.
“10 Kere Elimi Yıkamalıyım Yoksa…”
Temizlik takıntısına çeşitli ritüeller de eşlik edebilmektedir. Kişi kendi düşünceleri doğrultusunda yapması gereken davranışı sınırlandırır ve devamlı olarak o davranışı gerçekleştirir. Örneğin, “Her banyoya girdiğimde 10 kere elimi yıkamalıyım yoksa başıma kötü bir şey gelebilir.” diye düşünebilir ve bunu devamlı olarak bir ritüel haline getirebilir.
Temizlik Takıntısının Olumsuz Yansımaları
Temizlik takıntısı kişilerin günlük rutinlerini devamlı olarak kesintiye uğratıyor ve günlük yaşamının pek çok alanına etki ediyorsa kişilerde çeşitli olumsuzlukların da beraberinde getireceğini söylemek mümkün olacaktır. Örneğin, markete çıkıp evin ihtiyaçlarını almak bir çoğumuzun günlük rutinleri arasında yer almaktadır. Ancak temizlik takıntısı olan kişiler dışarıya çıkmak bile istemez ya da marketten aldığı eşyaları saatlerce yıkama ihtiyacı hissederler. Bu gibi durumlar kişilerin günlük hayatını önemli ölçüde kesintiye uğratır, özgürlük alanını daraltır. Günlük hayatı böylesine etkilenen kişilerin takıntılı durumlarına depresyonun eşlik edebilmesi de mümkün olacaktır.
Temizlik Takıntısı Nasıl Tedavi Edilir?
Kişilerin günlük hayatının işlevinin bozulmasına sebep olan temizlik takıntısının tedavisinde psikoterapi süreçleri oldukça faydalıdır. Özellikle bilişsel davranışçı terapi ekolü ile çalışılması kişinin takıntılı düşünce ve davranışlarını iyileştirmede önemli bir rol oynamaktadır. Ek olarak, doktor kontrolünde kullanılan ilaçlar da tedavi sürecinde oldukça etkilidir.
Peki, Bilişsel Davranışçı Terapi Temizlik Takıntısına Nasıl Yaklaşır?
Temizlik takıntısı kişinin kontrol edemediği “ben pisim, kirliyim, her şey mikroplu” gibi gerçek olmayan düşüncelerinden doğarken hızlı bir şekilde davranışa dönüşmektedir. Bu davranış kişiye kısa sürelide olsa rahatlama hissini yaşatır. Kişi, bu şekilde rahatladığını düşünmüş olsa da temizlik takıntısı olan kişi ile bu ekolde çalışılırken kişiye “maruz bırakma” yani yüzleştirme yapılır. Kişi, kendisine rahatsızlık veren düşüncelerden kaçmak yerine düşüncelerle yüzleşerek o düşünceler ile baş etmesini öğrenir.
